WYSTAWA POCZTÓWEK

Dziś wyjątkowo nie prezentuję pocztówek z mojej kolekcji, ale chcę podzielić się wrażeniami z wystawy, którą miałam okazję odwiedzić kilka dni temu.

Wystawa nosi tytuł Wawel na dawnej pocztówce i można na niej podziwiać ponad 700 kartek pocztowych wydawanych i sprzedawanych na ziemiach polskich od końca XIX wieku do lat trzydziestych XX wieku. Jest to zaledwie niewielka część zbioru wawelskiego archiwum, który obecnie liczy około 3500 pocztówek

Widok Katedry na Wawelu
Pocztówka Wydawnictwa Księgarni D.E. Friedleina w Krakowie,
wysłana do Czech w 1906. Z braku miejsca na korespondencję nadawca pisał na obrazku.

Przewodniczką po wystawie była jej kuratorka, pani Katarzyna Pająk, która jak się okazało, interesuje się pocztówkami nie tylko zawodowo - jako pracownik i kustosz archiwum ZKnW, ale również prywatnie jako kolekcjonerka. 

Karta pocztowa wysłana z Krakowa do Lwowa w 1901r., wydana przez Wydawnictwo CH.R.K. działające w Krakowie prawdopodobnie do 1905r. Wyróżnia się pięknym florystycznym wykończeniem, jest znakomitym przykładem kartki ze złotej ery pocztówki i sposobu na uatrakcyjnieniu ilustracji.

W trakcie oprowadzania po ekspozycji i opowiadając o zgromadzonych zbiorach niejednokrotnie podkreślała, jak ważnym symbolem narodowym w czasach zaborów był Wawel dla Polaków. A zatem pocztówki z jego przedstawieniem pełniły funkcję ambasadora polskości i wyraziciela uczuć patriotycznych.

Kościół Katedralny w Krakowie

Pocztówka wydana przez Edgara Schmidta w Dreźnie, wysłana z Krakowa do Adama Wróblewskiego do Leoben w Austrii w 1898r. Na pocztówce skreślono napis w języku niemieckim, pozostawiono jedynie napis po polsku. To nie tylko ilustracja, to deklaracja tożsamości. Między murem otaczającym katedrę a wikarówką widoczna jest austriacka strażnica.

Pocztówki z motywami patriotycznymi najczęściej były wydawane w zaborze austriackim, w którym cenzura była dużo bardziej liberalna niż w pozostałych zaborach. Umieszczano na nich całą gamą symboli, metafor, haseł mających umacniać świadomość narodową i przekazywać treści krzepiące Polaków. Często przemycano je do zaborów rosyjskiego i pruskiego, gdzie za posiadanie ich groziła oczywiście surowa kara. 

Z cyklu "Jeszcze Polska nie zginęła"
Pocztówka z wytłoczonym białym orłem na czerwonym tle, biało-czerwoną flagą i wizerunkiem Wawelu od strony Wisły. Należy do tzw. zakazanych pocztówek, na które nałożono wyrokiem sądowym nakaz zniszczenia. Wydana przez Salon Malarzy Polskich w 1904 r.

Z cyklu "Jeszcze Polska nie zginęła"
Pocztówka przedstawiająca orła w koronie i Wawel od strony ul. Gertrudy, nad którym umieszczono czerwono-białą flagę Królestwa Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim. Wydana przez Salon Malarzy Polskich w 1902r., tego samego roku wysłana z Krakowa do Wiednia. W 1903r. zakazano jej rozpowszechniania.

Z cyklu "Jeszcze Polska nie zginęła"
W obrazek na pocztówce wkomponowano zapis nutowy polskiego hymnu. Tekst napisany przez nadawcę odnosi się do odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim rynku 26.06.1898r. Pocztówka wydana przez S.A. Krzyżanowskiego w Krakowie.

Równie chętnie odwoływano się do treści patriotyczno-narodowych na pocztówkach wydawanych z okazji Świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy, Nowego Roku. Wydawano kartki alegoryczne, powszechne stały się też aluzje do aktualnej sytuacji politycznej. I tak na przykład wizerunek dzwonu Zygmunt, bijącego w najważniejszych chwilach historii narodu, wyrażał nadzieję, że zmiany nadejdą wkrótce, a każdy Nowy Rok przybliża do odzyskania niepodległości.

Z powinszowaniem Nowego Roku!
Mal. S. Tondos. Pocztówka wydana przez Salon Malarzy Polskich (seria 404/3). Wysłana w 1937 r. do państwa Błońskich przez Annę Wolffową.

Wśród prezentowanych na wystawie eksponatów można zobaczyć pocztówki z przedstawieniem wzgórza wawelskiego w różnych ujęciach - panoramiczne, widoki zewnętrzne i wewnętrzne, zbliżenia poszczególnych budowli, a także wnętrza katedry, grobów królewskich, zamkowych komnat. W formie grafiki, reprodukcji obrazów oraz fotografii. 

Wejście przez główną bramę na dziedziniec katedry i Muzeum dyecezyalne
Mal. S. Tondos i W. Kossak. Pocztówka wydana przez Salon Malarzy Polskich w 1919 r.

Dokumentują nie tylko zmieniające się style i gusty estetyczne panujące w danym okresie, ale także wygląd Wawelu na przestrzeni lat. Możemy zobaczyć na przykład  nieistniejące już lub przebudowane obiekty oraz postęp prac renowacyjnych, które miały miejsce od momentu odzyskania Wawelu z rąk zaborcy (1905 rok).

Kościół katedralny na Wawelu
Na pocztówce widoczny budynek ślusarni używany również jako garaż. Pocztówka wydana nakładem wydawnictwa Adolfa Duckera, Kraków, po 1905r. 

Kraków. Dziedziniec Zamkowy z Katedrą.
Pocztówka wydana przez J.F. Fishera, Linia A-B, Kraków, 1913r. Na pierwszym planie widoczni robotnicy zatrudnieni do prac kamieniarskich przy restauracji Wawelu, w głębi po prawej budynek administracji wojskowej, znany jako Stall-Zubau, obecnie przebudowany.

Kraków. Wieża Srebrnych Dzwonów
Fot. H. Poddębski. Pocztówka wydana nakładem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w latach 30. XX w.

Oglądanie starych kartek pocztowych to niezwykła podróż do przeszłości, pełna emocji i refleksji. Gorąco zachęcam do odwiedzenia wystawy, która będzie czynna do 12 X 2025r. 

Skany prezentowanych powyżej pocztówek oraz podpisy pod nimi pochodzą z publikacji "Wawel na dawnej pocztówce" wydanej z okazji otwarcia wystawy. Autorką książki jest Katarzyna Pająk, kuratorka wystawy.